درمان انگشت چکشی بدون جراحی با کفش، کفی و تمرین – کلینیک تندرست تهران

انگشت چکشی از جمله ناهنجاری‌هایی است که بر اثر ترکیب عوامل داخلی (ژنتیکی، ساختاری، عضلانی) و خارجی (سبک زندگی، کفش نامناسب، آسیب‌ها) ایجاد می‌شود. بررسی علمی و دقیق این علت‌ها برای انتخاب درمان مناسب و نیز پیشگیری از پیشرفت بیماری بسیار ضروری است. در ادامه، به‌صورت جزئی و گسترده، مهم‌ترین دلایل بروز این ناهنجاری بررسی می‌شود.

الف) کفش نامناسب: اصلی‌ترین مجرم! 👠👞

بدون شک، مهم‌ترین دلیل ایجاد انگشت چکشی در اغلب بیماران، استفاده از کفش‌هایی است که با آناتومی طبیعی پا همخوانی ندارند. این کفش‌ها اغلب:

• نوک باریک و تیز دارند که انگشتان پا را به هم می‌فشارند.
• پاشنه بلند هستند که باعث انتقال وزن به جلوی پا می‌شوند.
• کف سفت و بدون انعطاف دارند که حرکت طبیعی انگشتان را محدود می‌کند.

تأثیر مستقیم پاشنه بلند:

استفاده مداوم از کفش‌های پاشنه‌بلند (به‌ویژه بالاتر از 5 سانتی‌متر) تعادل پا را به‌هم می‌زند. در این حالت، نیروی وزن بدن مستقیماً به پنجه پا و انگشتان وارد می‌شود. این فشار زیاد باعث جمع شدن عضلات خم‌کننده انگشتان می‌شود. در طول زمان، این وضعیت عضلات بازکننده را ضعیف کرده و تعادل طبیعی مفصل را به‌هم می‌زند.

نوک باریک؛ قاتل مفصل انگشتان:

در کفش‌هایی با پنجه باریک، انگشتان به‌زور در فضای محدود کنار هم قرار می‌گیرند. انگشتی که وسط این فشار قرار دارد (معمولاً انگشت دوم)، در موقعیت غیرطبیعی باقی می‌ماند. این موقعیت ناهنجار، اگر بارها تکرار شود، تبدیل به فرم دائمی می‌شود.

کف کفش سفت:

کفش‌هایی با زیره پلاستیکی یا چوبی که خم نمی‌شوند، حرکات طبیعی پا را محدود می‌کنند و مفاصل انگشتان به‌مرور خشک و کم‌تحرک می‌شوند.

ب) اختلالات عضلات و تاندون‌ها 💪

عضلات پا باید در تعادل کامل عمل کنند. اگر عضلات خم‌کننده (Flexor) قوی‌تر از عضلات بازکننده (Extensor) شوند، نیروی وارده به مفصل میانی انگشت، آن را به‌سمت پایین خم می‌کند.

عدم هماهنگی عضلانی:

در بسیاری از موارد، اختلال در هماهنگی عضلات کوچک کف پا یا ضعف عضلات ساق پا، باعث ایجاد کشش نابرابر در مفاصل انگشت می‌شود. این موضوع معمولاً در افرادی دیده می‌شود که:

• دچار صافی کف پا هستند و عضلات باید بیشتر کار کنند.
• ورزشکار هستند و فشار زیادی به پا وارد می‌کنند.
• بیماری‌های نوروپاتی دارند که باعث ضعف عضلانی می‌شود.

ج) ناهنجاری‌های ساختاری پا 🦶

ساختار پا، نقش مهمی در پایداری انگشتان دارد. هرگونه عدم تعادل در قوس پا یا وضعیت استخوان‌های کف پا می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم به انگشتان فشار وارد کند.

صافی کف پا:

افرادی که کف پای صاف دارند، فاقد قوس طبیعی هستند و وزن بدن به‌صورت مساوی بر سطح پا توزیع نمی‌شود. این امر فشار بیش از حدی به برخی از انگشتان وارد کرده و زمینه ایجاد انگشت چکشی را فراهم می‌کند.

قوس زیاد کف پا (Pes Cavus):

در این حالت برعکس، وزن بدن بیشتر روی پاشنه و پنجه پا متمرکز می‌شود و به‌ویژه انگشت دوم و سوم فشار زیادی را تحمل می‌کنند.

د) آسیب‌ها و ضربه‌های قدیمی 🦴

شکستگی یا دررفتگی انگشتان پا، اگر به‌درستی درمان نشود، ممکن است ساختار مفصل را تغییر داده و شرایطی ایجاد کند که انگشت به حالت خمیده تثبیت شود. همچنین:

• کشیدگی یا پارگی تاندون‌ها
• دررفتگی مفصل بین انگشت و کف پا
• التهاب مزمن ناشی از فعالیت‌های ورزشی

همگی ممکن است آغازگر فرآیند انگشت چکشی باشند.

هـ) دیابت و نوروپاتی محیطی 🩸🧠

در بیماران دیابتی، نوروپاتی محیطی (کاهش حس و عصب‌دهی در پاها) یکی از مشکلات شایع است. به دلیل بی‌حسی در انگشتان، بیمار فشار یا وضعیت غیرعادی انگشتان را احساس نمی‌کند و همین باعث می‌شود برای مدت طولانی در یک فرم ناسالم باقی بمانند.

اثرات مستقیم دیابت:

• ضعف عضلات کوچک پا
• خشکی مفاصل
• زخم‌های بدون احساس که منجر به میخچه و پینه می‌شوند
• عدم آگاهی از وضعیت‌های ناهنجار پا

و) عوامل ژنتیکی و ارثی 🧬

ژنتیک نیز در بسیاری از اختلالات اسکلتی ـ عضلانی نقش کلیدی دارد. افرادی که در خانواده‌شان سابقه ابتلا به ناهنجاری‌های ساختاری پا (مثل صافی کف پا، انگشت پنجه‌ای، بونیون یا حتی انگشت چکشی) وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا هستند. ژن‌ها ممکن است:

• فرم استخوانی پا را به ارث دهند
• باعث ضعف یا کوتاهی عضلات شوند
• یا ساختار مفاصل را مستعد ناهنجاری کنند

ز) چاقی و اضافه‌وزن ⚖️🍔

افزایش وزن بدن به‌صورت مستقیم باعث افزایش فشار روی مفاصل پا می‌شود. این فشار اضافی، به‌خصوص هنگام ایستادن طولانی‌مدت یا راه‌رفتن، عضلات و مفاصل انگشتان را خسته می‌کند. در افرادی که اضافه‌وزن دارند:

• کف پا صاف‌تر می‌شود
• قوس طبیعی از بین می‌رود
• مفاصل کف پا دچار التهاب می‌شوند
• ساختار طبیعی انگشتان دستخوش تغییر می‌شود

ح) مشاغل خاص با ایستادن طولانی‌مدت 🧑‍⚕️👩‍🏫

افرادی که در مشاغلی مثل پرستاری، معلمی، فروشندگی یا آشپزی مشغول هستند و ساعت‌ها به‌صورت ایستاده کار می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انگشت چکشی قرار دارند. دلایل این امر عبارت‌اند از:

• فشار طولانی‌مدت روی پاها
• خستگی عضلات و ضعف در کنترل مفاصل
• کاهش گردش خون در پا
• استفاده از کفش نامناسب حین کار

ط) سن و سال و تغییرات مربوط به پیری 👵👴

با بالا رفتن سن، بافت‌های بدن ازجمله عضلات و تاندون‌ها ضعیف‌تر می‌شوند. همچنین خاصیت کشسانی مفاصل کاهش می‌یابد و استخوان‌ها شکننده‌تر می‌شوند. بنابراین سالمندان نسبت به جوانان، در معرض ناهنجاری‌های ساختاری بیشتری قرار دارند.

عوامل ترکیبی در بیماران 📊

باید توجه داشت که در اغلب بیماران، بیش از یک عامل در بروز انگشت چکشی دخیل است. برای مثال:

• یک خانم سالمند دیابتی که سال‌ها کفش پاشنه‌بلند استفاده کرده و اضافه‌وزن دارد، تقریباً در تمام دسته‌های خطر قرار می‌گیرد.
• یک ورزشکار حرفه‌ای که دچار آسیب‌دیدگی مزمن شده، ممکن است هم از فشار عضلانی، هم کفش تنگ و هم آسیب قدیمی رنج ببرد.
• یک فروشنده مرد با کف پای صاف که روزانه ۸ ساعت ایستاده‌کار می‌کند، با ترکیب فشار مکانیکی و اختلال ساختاری درگیر است.